‘Minder ammoniak en mestgassen tegen lagere kosten’

Luchtwassers worden al volop toegepast in de varkenshouderij. In de rundveehouderij kunnen ze ook effectief zijn. Door de mest eerst met gebluste kalk alkalisch te maken, is de werking tegen lage kosten nog fors te verbeteren en verminderen de gevaren door mestgassen aanzienlijk.

Bij veel varkenshouderijen is al een luchtwasser geplaatst om geur- en ammoniakemissie te voorkomen. Voorgesteld wordt te onderzoeken of het zinvol is ook bij rundveehouderijen luchtwassers te plaatsen. De gedachte is de rundveestallen dan open te houden.

De effectiviteit van luchtwassystemen is makkelijk te vergroten; zowel bij rundvee als varkens zou de inhoud van de mestkelders met gebluste kalk of natronloog alkalisch gemaakt kunnen worden. Voor een mestkelder van 300 m3 is 3 kilo gebluste kalk voldoende. Daarmee wordt de mogelijkheid ammoniak af te vangen verbeterd en kunnen giftige mestgassen niet meer ontwijken. Afzuiging van de stallen moet dan wel via de mestkelders gebeuren. Een verder voordeel van het installeren van luchtwassers is dat in de mestkelders ontwikkeld methaan met ammoniak daaruit afgezogen wordt en dan niet daarin tot stalexplosies en -branden kan leiden.

Ammoniakuitstoot en giftige gassen voorkomen

Eerst meer over het voorkomen van de ammoniakuitstoot. In rundveehouderijen vindt 40% van de ammoniakvorming op het rooster in de stallen plaats en 60% in de mestkelder. Bij varkenshouderijen zijn die percentages respectievelijk 30 en 70. Als de mestkelderinhoud alkalisch is, kan het ureum in de urine, die in de mestkelder stroomt, geen ammoniak meer afgeven. De reeds op het rooster gevormde opgeloste ammoniak komt direct als gas vrij wanneer de mengmest in de mestkelder valt. Ammoniak kan in een alkalische mestkelder niet langer in oplossing blijven. De in de mestkelder ontwikkelde ammoniak wordt door een luchtstroom vanuit de stal de mestkelder in meegenomen naar de luchtwasser en daar in verdund zwavelzuur opgenomen.

Dan over het voorkomen van de vorming van gifgassen. Dat zijn zwavelwaterstof en blauwzuur. Op vrijdag 24 januari 2020 zijn weer personen in gierkelders omgekomen. We herinneren ons allemaal het verongelukken van drie mensen in Makkinga op 19 juni 2013. Zulke ongevallen kunnen niet meer gebeuren als de mengmest alkalisch is. Bij een pH van 10,5 tot 12 blijven de gifgassen in de mengmest gebonden.

Vervolgens het methaan. Door de mengmest ontwikkeld methaan wordt door de luchtstroom vanuit de mestkelder meegenomen naar de luchtwasser. Daar wordt het gas niet in de vloeistof opgenomen, maar gaat er doorheen en wordt op de atmosfeer gespuid. Stalexplosies, zoals in Markelo op 22 februari 2019, kunnen dan niet meer plaatsvinden.

Onderzoek naar haalbaarheid is nodig

Het rooster en de mestkelderafzuiging moeten zodanig ontworpen worden dat overal door het rooster stallucht naar beneden wordt afgezogen. Dat betekent dat ammoniak nergens door de spleten in de vloer omhoog de stal in mag walmen. Bij een voorleg van alkalisch water in de mestkelder loopt de pH bij het vullen van de mestkelder terug van bijvoorbeeld 12 naar 10,5. De aangegeven effecten blijven dan behouden.

Eerst zijn laboratoriumproeven nodig om de haalbaarheid van de ideeën te onderzoeken. Dan volgt het testen in een proefboerderij. Een aantrekkelijk aspect is dat 60 of 70% van de huidige ammoniakvorming wordt voorkomen. De resterende 40 of 30% wordt vrijwel in zijn geheel op de boerderij opgevangen.

De door de boer uitgereden mengmest bevat ureum waaruit zich nog wel iets ammoniak kan vormen. Ammoniak zit daarin niet echt stevig opgesloten. Nagegaan moet ook worden of het acceptabel is alkalische mengmest uit te rijden.

Ten slotte maak ik de opmerking dat het niet per se noodzakelijk is luchtwassers met het alkalisch maken van de mestkelderinhoud te combineren. Alleen luchtwassers installeren, helpt ook al sterk bij het voorkomen van ammoniakemissie. Methaan meenemen lukt dan ook.

Kes van ’t Land is chemicus in Enschede