De graad van automatisering in voersystemen verhoogt de investering. De bespaarde arbeid maakt de hogere vaste lasten goed. De totaalkosten zijn al snel €120 per dag.

Getrokken of zelfrijdend

Een investering in een getrokken voermengwagen met een capaciteit voor 200 koeien met jongvee is al snel zo’n €50.000 afhankelijk van de uitvoering en de opties die er bijgekocht worden. Voor een zelfrijdende voermengwagen liggen de prijzen al snel rond de €160.000. “Het voordeel ten opzichte van de getrokken wagens is dat er geen aparte trekker nodig is met voldoende pk’s en er is geen aparte mechanisatie nodig voor het vullen van de mengwagen, zoals een shovel of verreiker”, zo stelt Frank van Berkel vast. Hij is eigenaar van landbouwmechanisatiebedrijf Van Berkel in Sint Hubert en is importeur van AGM/Sitrex voermengwagens. Hij ziet een toenemende interesse voor de zelfrijdende mengwagen op de grotere bedrijven. De automatische voersystemen staan zeker ook in de belangstelling, maar volgens hem alleen als er goede autonoom werkende systemen op de markt komen. Van Berkel: “De meeste huidige systemen vragen nog altijd om arbeid van de veehouder. die moet de bunkers vullen. Automatisch voeren is dus maar een deeloplossing van het arbeidsvraagstuk.” Wel erkent hij dat het aantal uren dat daarvoor nodig is, minder is dan bij een getrokken voermengwagen. Maar hij denkt ook dat de overstap naar een zelfrijdende mengwagen al een heel stuk arbeidsbesparing geeft. In het laatste geval is het ook nog te overwegen om in loonwerk te laten voeren, mits in de omgeving een loonwerker aanwezig is die deze dienst aanbiedt. Dat scheelt een flinke investering.

Automatisch voeren

Automatisch voeren krijgt nu zo’n beetje voet aan de grond in Nederland. Net als bij alle vormen van automatisering is de investering vaak groot en moet de besparing in de arbeidsvraag dan wel uren het voordeel opleveren. Dat blijkt ook uit een ruwe benadering van de kosten. Inclusief arbeid komt dat uit rond €120 per dag (zie kader Zo rekenen de verschillende voersystemen).

Hoeveel bedrijven nu met een automatisch voersysteem werken, is niet bekend. Het is al een teken aan de wand dat de schattingen van de leveranciers van automatische voersystemen uiteenlopen van 250 tot 1.200 bedrijven. Stefan Schulte, sales manager Triomatic, het automatisch voersysteem van Trioliet, zegt dat de markt vergelijkbaar is met die van de melkrobots in begin jaren negentig. De veehouders die dit soort vernieuwde mechanisatie omarmen hebben al een voerrobot. Nu moet de grote groep boeren volgen. Kees de Bie, dealer van Fullwood in Cothen, levert de Crysta Mix gebaseerd op Rovibec techniek uit Canada. Hij ziet ook, ondanks dat een aantal systemen al soms meer dan 40 jaar bestaan, dat automatisch voeren nog als nieuw wordt betiteld. “Veruit de meeste systemen zijn ontwikkeld voor grupstallen en dat moet nu doorvertaald worden naar uitvoeringen voor ligboxenstallen.”

Schulte geeft aan dat de capaciteit van het systeem dat hij levert tot zo’n 700 gve ligt. Een en ander is natuurlijk wel afhankelijk van het aantal rantsoenen dat gevoerd wordt, hoe vaak die rantsoenen voorgebracht moeten worden en de afstanden ofwel de lay-out van het bedrijf. Deze beperkingen op de capaciteit zijn ook bekend bij Klaes Gerbrandy, area sales manager bij GEA. Hij benadrukt dat de capaciteit van de voerbunkers zeker twee dagen los materiaal moet zijn, omdat de veehouders dan in het weekend niet de bunkers hoeven bij te vullen. De gevraagde arbeid bij het vullen van de bunkers ligt gemiddeld op een half uur tot drie kwartier per dag. “Als je evenveel, soms uitgebreide, rantsoenen wilt voeren met de voermengwagen, ben je waarschijnlijk wel 3 uur kwijt.” Bij een zelfrijdende mengwagen zal die tijd rond anderhalf uur korter zijn. Schulte denkt dat goed voeren dan ook moet lukken, maar dat een automatisch voersysteem nog meer tijd bespaart, is evident. De Bie geeft aan dat veel veehouders de twee dagen capaciteit ook wenselijk vinden omdat ze dan maar drie keer per week hoeven te vullen. Dat maakt de arbeidsinzet erg flexibel.

De leveranciers geven aan dat het maximale rendement en capaciteit vooral ligt in nieuwbouw of grote renovatieprojecten. Daar kan de routing en het maken van groepen geoptimaliseerd worden.

Schulte geeft aan dat de voerrobot niet altijd het beste systeem is. Als er bijvoorbeeld twee locaties in gebruik zijn, of de voeropslag ligt niet direct op het eigen erf, dan is een zelfrijdende wagen een betere optie. Soms zijn locaties ook van dien aard dat het niet mogelijk is om automatisch te voeren.

Een ander groot voordeel van automatisch voeren ligt in de veelheid van rantsoenen en de nauwkeurigheid ervan. De Bie: "Meerdere rantsoenen geeft extra voerefficiëntie omdat elke groep koeien precies krijgt wat nodig is voor optimale productie. En met de voerrobot worden altijd exact de kilo’s geladen die nodig zijn in een bepaald rantsoen. Bij het vullen van een mengwagen is een afwijking zomaar gebeurd.”

Loonvoeren

Voor bedrijven die wel hun voersysteem willen vervangen, maar nog niet klaar zijn voor nieuwbouw, kan loonvoeren een mooie tussenoplossing zijn. Je kunt dan je investering tijdelijk even uitstellen en zo creëer je ruimte om een duidelijk afgewogen keuze te maken voor het best passende voersysteem. Bij loonvoeren geldt dat de meeste bedrijven werken met een vast tarief per minuut. Voor 200 koeien moet meestal tweemaal geladen worden. De bereikbaarheid van de kuilen, afstand en of alles goed toegankelijk is, beïnvloedt de gevraagde tijd. Nog belangrijker is de complexiteit van het rantsoen. Als er acht componenten in moeten, vraagt dat logischerwijs meer tijd dan een eenvoudig rantsoen van gras en mais. Jongvee en droge koeien worden vaak maar een keer per twee of drie dagen gevoerd. Twee keer laden en lossen van een vrij eenvoudig rantsoen kost circa 20 minuten. Een derde keer voor jongvee of droge koeien ook nog een kleine 10 minuten erbij. De kosten variëren dan ergens tussen de €60 en €80. Bij complexere of meer rantsoenen loopt het totale tarief al snel op tot boven €100 per dag. Eigenlijk is loonvoeren, mits simpel gehouden, het goedkoopste systeem. Maar loonvoerders ervaren ook dat de veehouders wel aanhikken tegen steeds een nieuwe rekening, waar de aanschaf van eigen materiaal eenmalig is en ze vervolgens nooit meer de kosten van hun systeem zien.