‘Terug naar de basis, dat is wat boeren willen’

ZuivelNL heeft een faciliterende rol naar de dragende ­partijen NMV, LTO en NZO en is geen lobbyorganisatie. Dat stelt interim-directeur Roald van Noort.

Het is al een tijd onrustig rond ZuivelNL. Afgelopen zomer vertrok, na ruim een jaar in dienst, directeur Janine Luten. Interim-directeur Roald van Noort neemt tot eind dit jaar de honneurs waar. Zijn belangrijkste taken zijn het inzichtelijk maken van de financiën en de organisatie rust en structuur geven. Verder blijft het volgens hem bij adviezen. “Mijn opvolger moet voldoende ruimte krijgen om zelf invulling aan zaken te geven”, aldus Van Noort.

Bent u gevraagd op de zaak te passen of om de boel op te schudden?
“Ik zit hier niet om te reorganiseren, maar wel om duidelijkheid te verschaffen. Om een goede doorkijk op de financiën te bieden en ervoor te zorgen dat de projectgroepen op een goede manier kunnen doordraaien. Het is dus wel een beetje meer dan alleen op de zaak passen.”

U werkt vier maanden lang twee dagen in de week voor ZuivelNL. Is dat voldoende om dit te realiseren?
Lachend: “Kom over vier maanden nog eens terug, zou ik zeggen. Zonder gekheid. Ik houd van een mooie uitdaging en daarbij moet je niet vergeten dat ik hier met superprofessionals (ongeveer 12 fte, red) werk. Ze verstaan hun vak. Daarom is er samenwerking met universiteiten en gerenommeerde instituten. Wel maak ik me zorgen om de enorme werkdruk. Het is echt nodig om deze mensen te ontzorgen, vooral van communicatie met de buitenwereld, zodat zij zich kunnen richten op hun kerntaken.”

Hoe staat ZuivelNL er financieel voor?
“In het verleden zijn de reserves van het Productschap Zuivel (PZ), zo’n € 35 miljoen, naar ZuivelNL overgeheveld. De overheid eiste daarbij dat dit bedrag afgebouwd zou worden en dat is gebeurd. De PZ-heffing van 8 cent per 100 kilo voor melkveehouders, en 4 cent per 100 kilo voor de zuivelaars, is veranderd in een contributie van 5 cent voor de melkveehouders en 2 cent voor de zuivelaars. Nu de reserves zijn opgebruikt, is het zaak dat ZuivelNL haar eigen broek gaat ophouden en lopende projecten financiert uit de contributies. Ik kan je nu al zeggen dat dat op de huidige wijze niet gaat. Dat betekent niet dat we projecten gaan schrappen. Zaak is dat we binnen projecten nice to have dingen achterwege laten. Terug naar de basis, dat is wat boeren willen. Niet al die franjes. Begrotingsdiscipline staat hier nu op één, twee en drie.”

Ten opzichte van vorig jaar is er zo’n € 10 miljoen minder te besteden. Voor de buitenwacht is nog niet duidelijk wat ZuivelNL nou precies gaat doen.
“Belangrijk is om de transparantie in de begroting te verhogen. Dat gaat op korte termijn lukken. Boeren hebben gewoon het recht om te weten wat er met hun geld gebeurt. Dat betekent niet dat we totaal geen zicht hebben op onze financiën. Dus als je vraagt: gaat ZuivelNL dit jaar financieel grote zeperds oplopen? Dan is het antwoord nee. Vaart ZuivelNL scherp aan de wind? Ja. Het is aan het bestuur om prioriteiten te stellen.”

Er komt geen contributieverhoging?
“Laat ik duidelijk zijn: er komt een kloppende begroting voor 2020 en 2021. Wij hebben dit jaar € 9,6 miljoen aan inkomsten en daar blijven we qua uitgaven binnen. Of er een contributieverhoging komt, is niet aan mij, maar aan het bestuur. Als de dragende partijen LTO, NMV en NZO vinden dat ZuivelNL meer moet doen dan wij kunnen binnen de begroting, dan is het aan hen om te besluiten tot een contributieverhoging.”

Waarom is er in de afgelopen jaren zo weinig door ZuivelNL gecommuniceerd?
“ZuivelNL worstelde met haar rol. Moeten we nou lobbyen of niet? Moeten we ergens een mening over hebben of niet? Als je je rol helder hebt, en die rol is wat mij betreft een faciliterende naar de dragende partijen en eventuele partners, dan hoef je ook niet zo nodig een eigen strategie te hebben en kun je ook heel makkelijk naar buiten communiceren.”

Is het niet lastig dat er ook mensen uit de zuivel voor ZuivelNL werken?
“Ja, dat klopt. Daarom moeten we een Chinese muur optrekken. We zijn heel blij met de expertise die partijen inbrengen. Daar blijven we ook gebruik van maken, maar wel onder strikte voorwaarden. Mensen die hier ingehuurd worden voor hun expertise, moeten zich sec richten op die opdracht binnen ZuivelNL en mogen zich niet laten leiden door mogelijke belangen van de organisaties waar ze door uitgeleend zijn.”

Voelt de boer zich voldoende betrokken bij ZuivelNL?
“Die vraag moet je aan de dragende partijen stellen. De taak van ZuivelNL is om in opdracht van hen instrumenten te ontwikkelen om de keten innovatief en concurrerend te houden. Belangrijk is dat die dragende partijen overeenstemming hebben over wat ze willen. Vervolgens komt de onderzoeksvraag bij ZuivelNL. Als er dan inhoudelijke vragen zijn, is ZuivelNL aan zet. Over de uitkomsten van die door ons ontwikkelde programma’s mag geen enkele discussie zijn. Twee plus twee is vier. Of de partijen die vier te hoog, te laag of juist helemaal goed vinden, is aan hen. Daar moet ZuivelNL zich niet over hoeven buigen. Je moet ook niet aan ZuivelNL vragen een verkooppraatje voor zo’n programma, bijvoorbeeld de KringloopWijzer, te houden. Onze rol is faciliterend en niet sturend. Wie zo’n instrument inzet, moet aan de gebruikers uitleggen wat ze ermee beoogt.”

Is dat in de afgelopen periode onvoldoende gebeurd?
“Daar heb ik onvoldoende zicht op, maar naar de toekomst toe moet het zo zijn dat ZuivelNL wordt aangesproken op de verantwoordelijkheid van ZuivelNL. En daar houdt het wat mij betreft op. We willen best meediscussiëren over de manier waarop je iets het beste zou kunnen aanvliegen, maar uiteindelijk beslist het bestuur. En daar zijn alle dragende partijen in vertegenwoordigd.”

Die zijn het lang niet altijd eens.
“Zoals je merkt zit ik erg op de procedure en op wie welke verantwoordelijkheden draagt. Het lijkt mij handig dat de verschillende partijen eerst intern tot overeenstemming komen. Duidelijk moet zijn dat ZuivelNL echt niet bezig is om allemaal projectjes binnen te halen, helemaal niet. En ZuivelNL is er zeker niet bij gebaat als dragende partijen het publiekelijk oneens zijn.”

Lang niet elke melkveehouder is nog lid van LTO of NMV. Veel boeren voelen zich niet vertegenwoordigd. Is dat een probleem?
“Niet kiezen is ook kiezen. Er zijn mensen die hun leven hebben gegeven voor het recht om te stemmen. Ik vind dat je als boer je stem moet laten horen. Het maakt mij niet uit bij wie, maar laat je stem horen. ZuivelNL doet niets anders dan wat de dragende organisaties willen. Ik hoor ook wel geluiden dat boeren niet zitten te wachten op een aantal door ons ontwikkelde instrumenten. Dan denk ik: Dat is lekker. Wij hebben ze op jullie verzoek ontwikkeld.”

Het gebruik van boerendata leidt regelmatig tot verhitte discussies. Hoe kijkt u daar tegenaan?
“Ik ben van mening dat bepaalde data in de sector publiekelijk toegankelijk moet zijn, maar niet dat álle data gratis en voor niets toegankelijk moet zijn. Als je dat doet, sla je de innovatiekracht van de sector volledig dood. Bedrijven willen graag innoveren, maar willen daar ook wat aan verdienen. Dat is prima zolang boeren en de zuivel de ontwikkelde toepassingen kunnen gebruiken en er beter van worden. Natuurlijk moet je paal en perk stellen en ik denk dat dat op dit moment, bijvoorbeeld via JoinData, ook gebeurt.”

Het lijkt erop dat LNV over cijfers uit de KringloopWijzer beschikte bij het bepalen van de stikstofnorm. Kwamen die van ZuivelNL?
“Dat heb ik ook gehoord. Ik kan je zeggen dat de cijfers hier niet vandaan komen. Waar ze wel vandaan komen, weet ik niet.”

Hoe zie u de toekomst van ZuivelNL?
“ZuivelNL en haar voorgangers hebben een significante bijdrage geleverd aan de positie van de Nederlandse zuivel op dit moment. Daarom staat de Nederlandse zuivelindustrie bij de top drie in de wereld. Het is niet vanzelfsprekend dat dit zo blijft. Het zou een denkfout zijn om naar de toekomst toe niet door te investeren in ZuivelNL. Als we met goede innovaties blijven komen, ben ik ervan overtuigd dat boeren bereid zijn om daarvoor te betalen.”