De afgelopen jaren zagen melkveehouders de kosten voor met name voer en energie al gestaag oplopen. Ook investeringen gaan al enkele jaren gepaard met snel stijgende prijzen. Sinds de oorlog in Oekraïne eind februari van dit jaar is dat alles in een stroomversnelling gekomen. Zo zijn de bouwkosten van een gemiddelde stal inmiddels zo’n € 370 per vierkante meter (exclusief heien). Twee jaar geleden was voor dezelfde stal zo’n € 300 per vierkante meter.

Gelukkig stijgt de melkprijs ook hard en het kielzog de opbrengsten van de vee-uitstoot. Dat is op veel bedrijven ook hard nodig om onder de streep voldoende over te houden.

De vraag is wat deze situatie betekent voor de bedrijfsontwikkeling van bedrijven. Enerzijds zijn plannen gestoeld op een langetermijnvisie en mogen niet afhankelijk zijn van de waan van de dag. Maar de realiteit is ook dat de huidige situatie ongekend is en nieuwe onzekerheden en risico’s zijn ontstaan. Dat alles in een tijd waarin de sector toch al met moeilijke vraagstukken kampt zoals stikstof en grondgebondenheid.

‘Plan B achter de hand’

Elke situatie is natuurlijk anders, maar in het algemeen adviseert Hans Scholte, sectorleider melkveehouderij bij Flynth, investeringen gewoon door te zetten. “Als het kan, kunnen veehouders de gemaakte plannen voor groei of optimalisatie het beste uitvoeren. Wie zegt dat het over twee jaar wel goedkoper is om te bouwen of welke regels er dan weer gelden. Arbeid is een belangrijk onderdeel van bouwkosten en het ziet er niet naar uit dat die omlaag gaan.”

Zeker in situaties rondom een bedrijfsovername is hij beducht op afwachten omdat de tijd verlammend kan werken op het proces en de mogelijkheden voor de jonge en oudere generatie. “Volgend jaar krijgt de sector ook te maken met een nieuw GLB met speciale regels voor jonge landbouwers. Wachten is in dit soort omstandigheden nooit de beste optie.”

Wel is het verstandig om altijd een plan B achter de hand te hebben om in te spelen op de veranderende situatie en mogelijkheden. Met snel oplopende rentes en bouwkosten kan bijvoorbeeld blijken dat financiering bij de bank toch niet haalbaar is. “Het is dan goed om andere mogelijkheden te hebben, zoals land op afstand dat verkoopbaar is. We zien dat ook in de praktijk dat banken vaker dan voorheen vragen naar een alternatief.” Een goede optie is om de grond in erfpacht te geven en terug te huren, zodat het geen gevolgen heeft voor de mate van grondgebondenheid.

‘Benut latente ruimte zo snel mogelijk’

Stefan van Summeren, manager en adviseur bedrijfslocatie bij Flynth-Rombou, haalt nog een ander aspect aan; in het kader van alle onzekerheden rondom Nb-vergunningen, stikstof en fosfaatwetgeving is het gunstig om eventuele latente ruimte die ondernemers hebben, snel te benutten. “We weten niet wat er op dit gebied de komende jaren gaat veranderen. Daarom zal het in veel gevallen verstandig zijn niet te wachten met de voorbereiding en indienen van vergunningen.” Vanzelfsprekend blijft dit maatwerk per bedrijf.

Ook Van Summeren pleit voor een ‘plan B’ rondom de bouw; als later in het traject blijkt dat de plannen te ambitieus zijn of door de tijd zijn ingehaald, is het goed om alle subsidie- en besparingsmogelijkheden in beeld te hebben. “Dat kan betekenen kleiner of eenvoudiger bouwen.” Een aantal mogelijkheden hiervoor staan in het kader op deze pagina’s beschreven.

Dit geldt in principe voor alle melkveehouders maar voor veel Brabantse ondernemers is de situatie nog acuter en ingrijpender. Bij een deel van deze ondernemers moet in 2024 de bestaande stal zijn aangepast aan strengere emissienormen. Ondanks discussies over effectiviteit van systemen en juridische valkuilen houdt de provincie daar hard aan vast. Van Summeren: “Dat kan het proces voor ondernemers versnellen, dus ze moeten nog sneller kijken wat ze willen en wat er mogelijk is.”