Te weinig financiële ruimte
Scholte gaf al vaker aan dat deze nieuwe situatie met hoge kosten en opbrengsten het verschil tussen bedrijven zal vergroten. Bedrijven met een lage kritieke melkprijs en hoge marge versus de bedrijven waar het een stuk minder goed draait. Uit meerjarige cijfers van Flynth blijkt dat op een gemiddeld bedrijf de last voor privé, aflossing en vervangingsinvesteringen op zo’n € 11 per 100 kilo melk ligt. Op het gemiddelde melkveebedrijf was in 2019 en 2020 te weinig ruimte voor alle uitgaven voor privé, aflossingen en vervangingsinvesteringen. De melkprijsstijgingen sinds het najaar van 2021 levert wel extra betalingscapaciteit. Op het gemiddelde bedrijf is dit echter nog onvoldoende om ‘het gat’ uit de periode ervoor te dichten. Hiervoor is een langere periode nodig van hoge melkprijzen.
De kopgroep met beste 25% bedrijven heeft wel ruimte om buffer op te bouwen, vorig jaar was dat zo’n € 5 per 100 kilo melk. Daardoor is op die bedrijven sprake van een gezonde situatie. Bedrijven hebben ruimte om tegenvallers op te vangen maar hebben ook ruimte om investeringen te financieren, die niet gelijk (voldoende) rendement opleveren. De realiteit is dat het gemiddelde bedrijf deze marge niet heeft.
Ondernemers met een gezond economisch plaatje zullen plannen rondom groei of overname kunnen doorzetten. Of blijven ondernemen en het bedrijf op orde houden.
De groep waar de situatie minder rooskleurig is, moet volgens Scholte zichzelf de vraag stellen: wil en kan ik doorgaan of is het verstandig een andere weg te kiezen? “De grond is nu duur, dat kan een extra reden zijn er nu uit te stappen.” Eigenlijk geldt voor deze groep hetzelfde als voor degenen die wel ontwikkelen: als er nu goede mogelijkheden zijn om te stoppen is het raadzaam door te pakken. Vanzelfsprekend zijn ook persoonlijke omstandigheden bepalend, zoals de leeftijd en ambities van de ondernemer.
Versterken van het bedrijf
Bedrijven die tot de kopgroep behoren of op een andere manier profiteren van de hoge prijzen, kunnen investeren in het versterken van het bedrijf. Dat kan gepaste groei zijn, maar ook investeringen in duurzaamheid of het minder kwetsbaar maken voor sterke prijsstijgingen in de toekomst. Denk aan investeringen in energiebesparing en teelt, opslag en voeren van eigen geteelde grondstoffen.
Op het gebied van bemesting, de andere post die dit jaar fors hoger uitvalt, valt te denken aan kelderloos bouwen in het kader van vergisting of mestscheiding. “Het lastige is dat de actualiteit schreeuwt om technische oplossingen. Die zijn er ook wel, maar er zijn onzekerheden over de toepassingsmogelijkheden.” Zo zou erkenning van dunne fractie als kunstmestvervanger een grote stap vooruit zijn.
Voor de korte termijn is het volgens Scholte voor het individuele bedrijf belangrijk om de ontwikkeling van opbrengsten en toegerekende kosten (waaronder voerkosten) goed te volgen. “Door bijvoorbeeld de hoge melkprijs kan het nu uit om (extra) te voeren. Maar dan is het nog steeds belangrijk om te weten of de extra voerinput ook voldoende extra opbrengsten oplevert.”
Bespaar op bouwkosten
- Bespaar op vierkante meters. Elke vierkante meter aan oppervlakte kost bij de huidige bouwprijzen al gauw zo’n € 375 extra. Dat kan door rechttoe rechtaan bouwen, compact en met minimale extra ruimte en slimmigheden met betrekking tot indeling van de stal en onderbouw.
- Pas het ontwerp aan. Denk aan geen of minder putten, wat wel afhangt van het te gebruiken emissiearme systeem. Weglaten van isolatie tikt door aangezien juist dat materiaal hard in prijs is gestegen. Op de bovenbouw is een eenvoudigere constructie te plaatsen; het meest voor de hand liggend is een serrestal.
- Bouw met goedkopere bouwmaterialen. Voor bijna alle aspecten van een stal zijn keuzes te maken in prijs en kwaliteit, zoals het type boxen en voerhek, maar ook de mate van automatisering. Een sobere afwerking betekent bijvoorbeeld vlinderen in plaats van coaten van vloeren, een eenvoudige wandafwerking en standaard ramen en deuren. Ook in de melkstal is te besparen met eenvoudige installaties.
- Maak gebruik van tweedehands materialen. Dat kan met name bij melkinstallaties, koelapparatuur en stalinrichting. Er worden zelfs complete stallen aangeboden waarvan grote delen herbruikbaar zijn.
- Bereid de bouw goed voor. Een goedlopende en voorbereide bouw geeft financieel voordeel. Zo kost het plan regelmatig aanpassen of een stroperig vergunningentraject veel extra tijd en dus geld. Dat laatste is altijd het geval maar vooral nu merkbaar door de stikstofproblematiek en wetgeving in de Wet Natuurbescherming.