Grondaankoop kan nodig of nuttig zijn, maar financiering via de bank is niet altijd mogelijk. Er zijn alternatieven voorhanden om eenvoudig het grondareaal te vergroten. Het aantal alternatieve mogelijkheden is wel beperkt

Anders financieren

Veehouders hebben een aantal alternatieve financieringsvormen ter beschikking. Een deel heeft te maken met vreemde partijen die geld in grond willen steken. Zo kunnen investeringsmaatschappijen in theorie grond financieren, maar dat gebeurt volgens Scholte nauwelijks. “De veehouder betaalt meer en heeft minder zeggenschap. Beide moet je niet willen.”

Dichterbij huis is een familielening; dat gebeurt zowel bij de overname als bij een uitbreiding in grond of gebouwen. Ondernemer en familieleden maken afspraken over looptijd, aflossing en rentepercentage. Familieleden kunnen op deze manier voor tonnen in een bedrijf hebben zitten. Een nadeel is dat voor degenen die het geld in het bedrijf hebben zitten, er geen garantie is bij een faillissement. Een ‘zacht’ nadeel is dat geld lenen binnen de familie tot persoonlijke problemen kan leiden. Buiten de familie kunnen ook andere externen een deel van de investering betalen. Denk ook aan de buurman die zijn grond verkoopt en het geld beschikbaar stelt.

Een andere vorm is crowdfunding; daarbij investeren burgers en/of bedrijven in een bedrijf. In de landbouw zijn enkele voorbeelden van kleinschalige projecten. Ondernemers presenteren hun kredietaanvraag op sites van platforms met een propositie aan potentiële investeerders: ze geven er aan hoeveel geld ze nodig hebben, hoe snel ze dat kunnen terugbetalen en wat ze daarvoor teruggeven. Een beperking is dat looptijden kort zijn en de rente relatief hoog. In de praktijk gebeurt het voor gangbare bedrijven nauwelijks.

Wat een ondernemer zelf kan doen, is geld vrijmaken door elders grond te verkopen waardoor geen of minder financiering via de bank nodig is. Het meest voor de hand liggend is verkoop of in het in erfpacht geven van grond op afstand. Dat hoeft niet dezelfde oppervlakte te zijn als de aan te kopen grond, maar wel voldoende om het economische plaatje rond te breien.

Pacht of erfpacht

Ook zonder het verkrijgen van eigendom kunnen veehouders hun grondareaal vergroten. Een grondgebruikersverklaring, pacht of erfpacht kunnen een goed alternatief zijn met vaak per saldo lagere lasten. In toenemende mate wordt eigendom en gebruik van de grond gesplitst. “De € 1.200 tot € 1.500 per hectare die een veehouder aan pacht betaald is altijd lager dan de bijvoorbeeld € 3.500 rente en aflossing.” Nadelen zijn er natuurlijk ook, zoals minder zekerheid en niet benutten van de waardestijging.

Bij erfpachtfinanciering (sale-and-lease-backconstructie) verkoopt de ondernemer grond aan een vastgoedorganisatie en huurt deze vervolgens terug in de vorm van erfpacht. Als jaarlijkse pachtprijs betaalt hij een vergoeding in de vorm van een canon. Voor de pachtperiode wordt een termijn afgesproken van minimaal 26 jaar. Voordelen zijn de lange gebruikszekerheid en lage financieringslasten. Het verbetert de liquiditeitspositie van de ondernemer. Een nadeel is een maximale financiering van 70 tot 80% van de marktwaarde. Het levert uiteindelijk geen ­eigendom op, de waardestijging zit bij de investeerder en als de looptijd is afgelopen is er geen recht op verlenging. Een ander nadeel is dat de canon jaarlijks stijgt met de inflatie, bijvoorbeeld jaarlijks 2%. Er zijn vaak wel interessante mogelijkheden voor terugkoop.

Grond ruilen

Een wat andere manier om aan meer grond te komen is het ruilen met een andere grond­gebruiker, in veel gevallen een akkerbouwer. Het is een fenomeen dat, zeker in gebieden met veel akkerbouw, vaker voorkomt maar volgens Scholte niet volledig wordt benut. “Het is een methode om goedkoop extra grond onder het bedrijf te krijgen met een aantal extra voordelen.” Denk daarbij aan vruchtwisseling en korte afstanden als de grond gunstig ligt.

Er zijn meerdere varianten om een samenwerking in te vullen. Het oprichten van een gezamenlijke vof en het vormen van een zogenoemde grondcoalitie gaan het meest ver. In beide gevallen werken de ondernemers gezamenlijk in de exploitatie en één gezamenlijk bouwplan. Een andere variant is waar de veehouder op zijn bedrijf gewassen gaat telen voor de akkerbouwer en vice versa. Nog minder ingrijpend is een tijdelijke grondruil, waarbij ondernemers één of enkele jaren op elkaars grond gewassen telen.

Volgen Scholte zijn er veel mogelijkheden met elke vorm eigen voor- en nadelen. “Het belangrijkste voor het slagen is het sociaal-emotionele aspect; je moet goed afspraken kunnen maken, goed samen kunnen werken, flexibel zijn en elkaar wat gunnen.” Een ­belangrijke adder onder het gras bij het uit gebruik geven van grond is de landbouwvrijstelling (zie kader Fiscaal probleem bij grond uit gebruik geven).

Een grondsamenwerking biedt ook de mogelijkheid voor een veehouder om grond ter beschikking te krijgen die niet of moeilijk financierbaar is. In dat geval koopt de akkerbouwer of bollenteler de grond en laat die in de grondruilconstructie meedraaien. “De veehouder hoeft dan zelf niet naar de bank. Een nadeel is dat de akkerbouwer zijn grip op de onderneming van de veehouder vergroot.”