Optimaliseren kan eerder uit dan groeien

Of investeringen in de stal zich terugverdienen door betere resultaten is vooraf moeilijk te bepalen. Wel is uit te rekenen hoeveel verbetering nodig is om meerkosten terug te verdienen. Dat is door Rinus Wientjens, bedrijfsadviseur melkveehouderij bij Flynth, uitgerekend in de tabel 'Kosten voor optimaliseren' op deze pagina’s. Het is voor een bedrijf met 125 koeien en 1 miljoen kilo melk.

Optimalisatie kan gevolgen hebben voor meerdere meet- en onmeetbare factoren, zoals melkproductie, vruchtbaarheid en vervanging. Hier is alles teruggerekend naar de extra kilo’s melk die uit de stal zijn te halen. De productiestijging wordt gerealiseerd binnen dezelfde fosfaatproductie. In de uitgangssituatie is de productie 8.000 kilo per koe en die neemt in het overzicht stapsgewijs toe tot maximaal 10.000 kilo. De melkproductie stijgt in die laatste optie met 120.188 kilo. Het aantal koeien daalt tot 112 vanwege die fosfaateis. De waarde van die extra kilo’s melk uit de stal hangt af het extra saldo dat de ondernemer realiseert. Wientjens rekent met het extra saldo per kilo melk. Hij benadrukt dat de range van het saldo groot is; van negatief tot meer dan 16 cent per kilo melk.

In het rechterdeel van de tabel is de maximale investering berekend die gelijk is aan de betreffende productiestijging en saldo per extra kilo melk. Dat is berekend op basis van 15% jaarkosten van de investering. Hieruit blijkt dat voor €100.000 investering de melkveehouder met 12 cent extra marge de productie met ruim 2.000 kilo moet verhogen. De ondernemer met 16 cent extra marge hoeft ‘maar’ 1.500 kilo extra uit een koe te halen.

Per investering is na te gaan of deze kan worden terugverdiend. Stel vijf ventilatoren kosten €4.000. Als een ondernemer uitgaat van 8 cent saldo per extra kilo melk en 500 kilo productiestijging, is de maximale investering €9.080. Deze investering kan dus snel uit. Voor het maken van drie extra krachtvoerboxen, doorsteken en vijzels is de ondernemer €32.000 kwijt. Bij dezelfde uitgangspunten moet de melkproductie stijgen van 8.000 naar circa 9.000 kilo melk per koe. Bij 12 cent saldo is een productiestijging van slechts 700 kilo nodig. Wientjens benadrukt dat optimaliseren altijd interessant is, maar bedrijven met een magere extra marge goed moeten bedenken of de extra kosten wel terug zijn te verdienen.

Investeren in groei

Een alternatief voor optimaliseren is investeren in groei. Voor deze casus is het beperkte bedrag voor optimalisatie vergeleken met het effect van groei. In de uitgangssituatie heeft de melkveehouder een bedrag van €100.000 beschikbaar. Afhankelijk van de beperkende factor(en) voor groei, kan een ondernemer dat geld spenderen. In veel gevallen zullen dat fosfaatrechten of stalruimte zijn. Daarnaast kunnen bijvoorbeeld de gebruiksruimte mest, de melkinstallatie of de beschikbare arbeid een beperking vormen.

In tabel 'alleen bij hoge extra marge' is doorgerekend wat groei voor effect heeft op het extra rendement. Sterk bepalend voor het rendement in groei is de prijs van een fosfaatrecht. Op dit moment circuleren noteringen van een paar tientjes tot 100 euro per kilo. In de tabel is gerekend met die laatste prijs. De maximaal €100.000 investering in de stal kost bij 10% jaarkosten €10.000 per jaar. Ondernemers met veel stalruimte zullen lagere kosten maken; in gevallen dat moet worden bijgebouwd zijn enkele tientallen extra plaatsen te realiseren, afhankelijk van de bouwkosten per plaats.

Net als bij optimaliseren bepaalt ook in de optie van groei het saldo per extra kilo melk het rendement. De melkveehouder met een saldo van 8 cent die 145 koeien gaat melken, ziet bijvoorbeeld een stijging van het saldo van 20 koeien x 8.000 kilo x €0,20 = €12.800 per jaar. Door de extra kosten voor de stal, maar óók voor fosfaatrechten, geeft dat echter een negatief rendement van €12.800 - €24.014 = €11.214, zie rechterkant van de tabel.
Alleen bedrijven met een hoog extra saldo of bedrijven die minder kosten voor extra stalruimte hoeven te maken, zijn in staat bij deze fosfaatprijs om een positief rendement te realiseren. Liggen de kosten fosfaat op €25 per kilo, dan wordt het rendement bij 145 koeien en 8 cent marge - €704. Bij 16 cent saldo wordt een extra resultaat geboekt van €12.096.

Voorbeeldberekening van optimalisatie binnen de fosfaatruimte voor een bedrijf met 125 melkkoeien en een productie van 1 miljoen kilo melk. De jongveebezetting is 60%. Een extra saldo van 8 cent per kilo melk is opgebouwd uit: melkgeld 34 cent, 8 cent ruwvoer, 7 cent krachtvoer, 3 cent veekosten, 6 cent mestafzet en 4 cent arbeid.


Kosten bij groei voor zelfde uitgangssituatie in tabel 'Kosten voor optimaliseren' (125 melkkoeien, 1 miljoen kilo melk). Nu zijn wel investeringen in fosfaat en stalruimte nodig. Prijs van fosfaat is €100 per kilo; de jaarkosten zijn 14%. In het extra saldo zit €12 per kuub aan mestafzet en een VVO €1,50 per kilo fosfaat. De investering in stalruimte is maximaal €100.000 met 10% jaarkosten.